De geheugentuin van Waarloos

In november 2011 hebben we een eerste keer geschreven over het unieke kerkhof van Waarloos. Aangezien de Open Monumentendag op zondag 14 september dit stemmige stukje erfgoed onder de aandacht wil brengen, willen we het deze keer hebben over de mensen die er een laatste rustplaats hebben gekregen.

Noblesse oblige. Achter de kerk ligt de grafkelder van de familie della Faille. Zij leverde in het oude regime (de periode tussen de feodaliteit van de middeleeuwen en de invasie van de Fransen in 1794-95) de “heren van Waarloos”. Zij (of de respectieve families van hun echtgenotes) bezaten al eigendommen in het dorp toen ze deze “heerlijkheid” (toen noemden ze een gemeente zo) kochten of “leenden” van de hertog of de koning.

Boven: Grafmonument van de familie della Faille. Rechts: Alexander della Faille (1589-1653), die een hoge positie bekleedde in het Antwerpse stadsbestuur (Antoon Van Dyck).

Oorspronkelijk heetten zij Van der Failge en kwamen ze van Wevelgem. Ze werkten zich op tot belangrijke en gefortuneerde handelslui in Venetië (vandaar die geïtalianiseerde naam) en Antwerpen. Behalve Waarloos bezaten ze ook andere heerlijkheden, zoals Reet. Het dagelijks bestuur lieten zij echter wel over aan de drossaard of schout. Vanaf 1789 resideerde de familie in

kasteel Den Brandt in Wilrijk en na 1830 in kasteel Groeningen in Kontich. Hun rol als (leen)heren was toen al uitgespeeld, maar ene François della Faille bracht het nog tot burgemeester van 1807 tot 1825 (in 1820 werd hij tegelijkertijd ook nog burgemeester van Zaventem, waar hij woonde). Pas sedert 1873 heeft de familie haar grafkelder op het Waarlose kerkhof. Tegen de kerkmuur is er nog wel een grafsteen aangebracht ter nagedachtenis van de eerste twee heren van Waarloos, Melchior (1651-1664) en Balthasar (1664-1673) della Faille. De plaat was aanvankelijk in de vloer van de Antwerpse Sint-Michielskerk ingemetseld.
		Kasteel Groeningen van de familie della Faille

In de buurt van de adellijke grafkelder vind je ook nog heel wat zerken van Waarlose pastoors vanaf het einde van de 18e eeuw. Een edict van 1784 verbood immers elke begraving in de kerk! De oudste is De Schutter (pastoor van 1754 tot 1790), maar ook Verbist, “de kerkenbouwer” (1852-1889) en Lamot, “het heilig pastoorke” (1914-1941). Een opvallend grafperk strekt zich uit over de hele breedte van het kerkhof, aan de kant van het gemeentehuis. Hier hebben de zusters Apostelinnen van de J. Jordaensstraat in Antwerpen (nu Diksmuidelaan in Berchem) hun laatste rustplaats gevonden. Waarschijnlijk zijn ze hier terechtgekomen dankzij Johanna Maria De Houwer, alias zuster Brigitta, die op 3 oktober 1846 in Waarloos is geboren en overste van de Apostelinnen was van 1888 tot 1904.

		Her en der over het kerkhof verspreid vind je nog indrukwekkende familiekelders van families die een belangrijke rol hebben gespeeld in de geschiedenis van Waarloos: Maes, Spruyt, Braeckmans, De Vocht enzovoort. En dan vergeet ik Michael Geysemans nog, de verzetsheld die in 1943 gefusilleerd werd en Albert Fierens, in 1972 als “veldwachter overleden in dienst na een moordaanslag”. En al die namen die in het dorp nog altijd zo vertrouwd klinken, en die ook vaak aan elkaar gekoppeld waren. Jammer dat er meer en meer graven ver-waarloos-d en in stukken beginnen bij te liggen. Ze wachten op enthousiaste vrijwilligers die het oude kerkhof nieuw leven willen inblazen. Ik durf erop wedden dat zij op logistieke en zelfs financiële steun van de gemeente mogen rekenen.
		<--- Graf van Michel Geysemans

Tekst en illustraties Frank Hellemans, zuster Edmonda, Kring voor Heemkunde en Antoon Van Dyck.
Uit: KONTICH WAARLOOS Hier en Nu, mei 2014

HOME